Okula ilk başladığımda Bizans Sanatı diye bir dersimizin olması beni epey şaşırtmıştı. Bu alan okula başladığım o yıllarda zerre ilgimi de çekmiyordu. Bunda bize ilkokuldan beri anlatılan toplumsal etkilerde vardı şüphesiz. O yıllarda Bizans çalışmak bana vatana ihanet gibi de gelirdi. Bölümdeki bir hocanın tavırları da bunda epey etkili oldu.

İslam Sanatı dersimize gelen rahmetli hocamın ders dışı önerdiği kitaplarsa bakışımı değiştirdi. Rahmetli hocam Aynur Durukan’ın ders dışı önerdiği Mehmet Fuat Köprülü hocamızın Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri adlı kitap ilkin 1919 yılında bir makale olarak yayınlanmış, ben öğrenci halimle baskısı olmayan bu kitabın fotokopisini edinmiş ve hayretle okumuştum, Bizans’a bakışımı da tamamen değiştirmişti, cahillik işte bilmeden görüş sahibi olmak budur.

Bugün rahmetli Semavi Eyice, Aynur Durukan ve Yıldız Ötüken gibi hocalar sayesinde bakışım biraz değişmiş olsa da hâlâ bir Bizans müzesinin olmaması ve araştırma bölümünün yalnız üniversitelerde olması da geçmişle olan bağımızın ne denli kopuk olduğunu adeta kanıtlar nitelikte. Aslında yüzeyden baktığımızda yalnız ve yalnız Kahpe Bizans diye bir yere koymak yeterli olacaktır. Sonuçta hâlâ gittik, gördük, yendik! demek yeterli değil mi?

Hayır asla yeterli değil, hâlâ eski yolları kullanıyoruz, Roma diye bilinen imparatorluktan kalma yolları kullanıyoruz. Yaşadığım kentte bulunan Fındıkpınarı Caddesinin kökleri Roma’ya dayanıyor, zamanında uyanık bir belediye başkanı yolun güzergahını değiştirmiş, yoksa, denize dek antik kente dek gidiyor bu yol. Toprak dizgesiyse Osmanlı’dan bugüne şekil değiştirerek, zamanın kuralları –dini, toplumsal vb kurallar- çerçevesinde değişmiş. Hukuk fakültelerinde Roma hukuku okutuluyor. Bizim Bizans diye bildiğimiz devlet, eprimiş bir açıklama ama aslında Doğu Roma İmparatorluğu. Yeterince açıklayıcı oldu kanısındayım.

Kendimi hiçbir zaman Bizans’ın içerisinde yer alan bir dizgede görmedim hâlâ da Bizans çalışmayı düşünmem. Ama Yunanistan’ın bir kardeş ülke olmasını şimdi daha çok istiyorum. Bizleri, birbiriyle kavgalı iki kuzen olarak görüyorum. İkisini de birleştiren o kadar çok kültürel değer var ki, bu kuzenler Türkler ve Yunanlılar bir yerde din değiştirerek kavgalı duruma düşmüş diye kendi kendime öyle düşünüyorum, bunlar saçma sapan düşünceler olsa da, neyse bunlar biraz da duygusal halle idare etmek belli ki. Günümüz koşullarında bunları böyle görmek, değerlendirmek bizi zerre bir yere ulaştırmaz.

Fuat Köprülü Cumhuriyet’in ilk döneminin araştırmacılarından Ortaylı Hocamızın Bizans kaynaklarına yeterince ulaşmadığından dolayı eleştirir. Yunanca kaynak okuyamaması önemli bir sorun olduğunu söylerler. Ve kimi tarihçiler eklerler Köprülü’nün ulusal tarih anlayışının etkisinde kaldığını söylerler. Sonuçta nereden bakarsak bakalım bunca yıl birlikte yaşamış toplumun birbirinden etkilenmemesi olasılık dahilinde değil, Kahpe Bizans demekle olmuyor bu işler, acilen Bizans Enstütisi’de açılsa bence fena olmaz. En azından Türkçe kaynaklarımız artar.