Tarih: 11 Kasım 2025 Salı 15:18

Günümüzde küresel ticaretin yüzde 80’inden fazlası deniz taşımacılığı yoluyla gerçekleştiriliyor. Bu, dünya ekonomisinin görünmez belkemiğini oluşturuyor. Ancak, Orta Doğu’daki jeopolitik gerilimler, Süveyş Kanalı çevresindeki artan güvenlik riskleri ve korsanlık tehdidi, yüzyıllardır küresel ticaretin ana atardamarları olarak hizmet veren geleneksel deniz yollarının kırılganlığını gözler önüne serdi. Bu zorluklar, ülkeleri hem ekonomik hem de stratejik açıdan daha güvenli alternatif rotalar aramaya yönlendiriyor.
Bu bağlamda, Arktik Okyanusu’nun dört denizinden geçen 5.600 kilometrelik bir koridor olan Kuzey Deniz Rotası (NSR) giderek daha fazla ilgi çekiyor. Kuzey Deniz Rotası, Batı Avrasya ile Asya-Pasifik bölgesi arasındaki en kısa deniz taşımacılığı rotası olarak öne çıkıyor. Geleneksel güney rotalarına kıyasla seyahat süresini yaklaşık %30–40 oranında azaltarak yakıt tasarrufu ve karbon emisyonlarında önemli düşüşler sağlıyor. Böylece NSR, hem lojistikte hem de çevresel sürdürülebilirlikte yeni bir dönemin kapılarını aralıyor.
NSR üzerindeki yük trafiği bu ivmeyi yansıtıyor. 2024 yılında sevkiyatlar 37,9 milyon tona ulaştı; bu, bir önceki yıla göre 1,6 milyon ton artış ve 2018’de kaydedilen 19,7 milyon tonun neredeyse iki katı anlamına geliyor. Bu keskin artış, NSR’nin küresel taşımacılık ve ticarette yükselen rolünü gözler önüne seriyor.
ROSATOM VE ARKTİK LOJİSTİĞİNİN MODERNİZASYONU
2018 yılından bu yana Rusya Devlet Nükleer Enerji Kuruluşu Rosatom, NSR’nin altyapı operatörü olarak görev yapıyor; seyrüsefer izinlerini vermek, buzkıran desteğini koordine etmek ve altyapıyı modernize etmekle sorumlu. Rosatom’un girişimleri arasında nükleer buzkıran filosunun genişletilmesi, limanların modernizasyonu, seyrüsefer hizmetlerinin iyileştirilmesi ve NSR’yi küresel lojistik sistemlerine entegre etmeyi hedefleyen yeni enerji altyapılarının geliştirilmesi yer alıyor.
Arktik kıyı şeridinin %50’sinden fazlasına sahip olan Rusya, Arktik taşımacılığının merkezi konumunda bulunuyor. Arktik bölgesinin geliştirilmesi, Rusya’nın temel ulusal öncelikleri arasında. Düzenli yük taşımacılığı, yeni nükleer buzkıranların inşası ve altyapının modernizasyonu, Kuzey Deniz Rotası’nı güvenli, sürdürülebilir ve modern bir lojistik koridoruna dönüştürmenin merkezinde yer alıyor.
ARKTİK: KÜRESEL REKABETİN YENİ EKSENİ
Arktik bölgesi, küresel deniz taşımacılığında yeni bir cephe haline geliyor. Kanada, Amerika Birleşik Devletleri, Çin, Hindistan ve Güney Kore gibi ülkeler Arktik taşımacılığına yönelik yatırımlarını artırıyor.
2025 yılında Güney Kore hükümeti, 2026’da Kuzey Deniz Rotası’nda pilot operasyonlara başlamak üzere özel bir Arktik Taşımacılık Dairesi kurduğunu duyurdu. Okyanuslar ve Balıkçılık Bakanı ChunJae-soo, NSR’yi “bin yılda bir karşılaşılacak bir fırsat” olarak nitelendirerek, bu rotanın seyahat sürelerini kısaltma, maliyetleri düşürme ve karbon emisyonlarını azaltma potansiyeline dikkat çekti.
Güney Kore, uzun vadeli NSR stratejileri yürüten ve Arktik Konseyi gözlemcileriolan Çin ve Hindistan gibi ülkeler arasına katıldı. Bu ülkelerin artan ilgisi, NSR’nin küresel ticaret yollarını ve Arktik’in jeopolitik manzarasını yeniden şekillendirmedeki önemini vurguluyor.
RUSYA-ÇİN İŞ BİRLİĞİ DERİNLEŞİYOR
Son yıllarda Rusya-Çin iş birliği, Arktik lojistiği alanında önemli ölçüde derinleşti. Ekim 2025’te, Rusya-Çin Kuzey Deniz Rotası İş Birliği Alt Komisyonu, modern lojistik ve teknolojik çözümleri entegre eden sürdürülebilir bir taşımacılık koridoru oluşturmak için bir eylem planını onayladı.
Rosatom Genel Müdürü AlekseyLikhachev, NSR’nin “21. yüzyılın ana ulaşım atardamarı” olduğunu belirterek, rotanın kıtalar arası bağlantıları daha hızlı ve güvenli hale getirdiğini ve büyük ortak projelere zemin hazırladığını söyledi. “Çin ile iş birliğimiz, Kuzey Deniz Rotası’nın gelişimine yeni bir ivme kazandıracak ve fırsatları büyük sermaye projelerine dönüştürecek,” diyen Likhachev, bu ortaklığın “küresel ticaret yollarını çeşitlendirmeye ve kuzeyin zorlu enlemlerinde ileri teknolojileri uygulamaya yardımcı olacağını” vurguladı.
Rusya ile Çin arasındaki konteyner taşımacılığı hızla artıyor. 2025 yılı için planlanan 22 seferin 17’si Kuzey Deniz Rotası üzerinden tamamlandı; 280.000 tonluk kargo taşındı – bu da bir önceki yıla göre %59 artış anlamına geliyor.
İLK KITALARARASI KONTEYNER TRANSİT SEFERİ
Tarihî bir dönüm noktası olarak, ilk kıtalararası konteyner transit seferi Çin’in Ningbo Limanı’ndan yola çıktı ve Birleşik Krallık’taki Felixstowe Limanı’na ulaştı. Yaklaşık 25.000 ton kargo taşıyan gemi, Rosatom’un sağladığı seyrüsefer desteğiyle rotayı tamamladı. Bu başarı, Kuzey Deniz Rotası’nın bölgesel bir güzergâhtan küresel bir lojistik koridoruna geçişini simgeliyor ve Süveyş ve Panama kanallarının yüzyıllardır süregelen hâkimiyetini yeniden tanımlayabilecek nitelikte.
DÜNYANIN TEK NÜKLEER BUZKIRAN FİLOSU
Rusya, hâlen nükleer enerjiyle çalışan buzkıran filosuna sahip tek ülke konumunda ve mevcutta sekiz gemiyle faaliyet gösteriyor; üç yeni gemi inşa halinde ve bir geminin daha temeli bu yıl atılacak. Rosatom’un iştiraki Atomflot tarafından işletilen bu nükleer buzkıranlar, üç metreye kadar kalınlıktaki buzları kırabiliyor ve yedi yıla kadar yakıt ikmali yapmadan faaliyet gösterebiliyor. Ayrıca karbon salımı yapmadıkları için sürdürülebilir denizcilik teknolojisinin örnek modelini oluşturuyorlar.
Rosatom’un en yeni projesi olan “Rossiya” buzkıranı, dört metreden kalın buzu kırabilecek ve 50 metre genişliğinde bir kanal açabilecek kapasiteye sahip olacak. Bu, NSR’nin doğu kesiminde yıl boyu seyrüsefer yapılmasını mümkün kılacak ve küresel lojistik ve ticaret için yeni fırsatlar yaratacak.
EKOLOJİK GÜVENLİK VE İZLEME
Arktik’in benzersiz iklimi ve biyolojik çeşitliliği, küresel ekolojik istikrar açısından hayati önem taşıyor. Rusya, Arktik ekosistemlerinin korunmasını en yüksek öncelikleri arasında görüyor.
Rosatom, çevreye zarar vermeme ilkesini benimseyerek, çevresel açıdan sorumlu operasyonları ve kirliliğin önlenmesini garanti altına alıyor.
Bu amaçla Rosatom’un Kuzey Deniz Rotası Ana Müdürlüğü, taşımacılığın tüm aşamalarını yönetiyor: izinlerin verilmesi, trafik koordinasyonu ve seyrüsefer kurallarının uygulanması. Artan yük trafiği göz önüne alındığında, kapsamlı bir çevresel izleme sistemi zorunlu hale geldi.
Rosatom, Rus ve uluslararası çevre kuruluşlarıyla iş birliği içinde geniş ölçekli bir izleme programı yürütüyor. Türk araştırma kurumlarının da katıldığı bu program, Arktik çevresine ilişkin gerçek zamanlı veriler toplayarak denizcilik faaliyetlerinin etkilerini değerlendiriyor. Program, COP28, COP29, ilk BRICS Ekoloji ve İklim Değişikliği Kongresi, ECUMENE Forumu, Norveç’teki ArcticFrontiers ve Malezya’daki Dünya Deniz Biyoçeşitliliği Konferansı gibi uluslararası platformlarda sunuldu. Elde edilen bulgular, ekosistem üzerindeki olası etkileri değerlendirmek ve önleyici tedbirler geliştirmek için kullanılıyor.
KÜRESEL LOJİSTİĞİN YENİ DÖNEMİNE DOĞRU
Kuzey Deniz Rotası giderek geleceğin ulaşım koridoru olarak öne çıkıyor. Hızla gelişen altyapısı, artan kargo hacimleri ve büyüyen uluslararası iş birliği, onun küresel deniz taşımacılığındaki yükselen rolünü kanıtlıyor. Artan uluslararası ilgi ve ortak girişimler sayesinde NSR, kıtaları daha verimli ve sürdürülebilir biçimde birbirine bağlayan stratejik bir rota olarak öne çıkıyor.
Bugün elde edilen başarılar, Kuzey Deniz Rotası’nın yalnızca bölgesel bir proje olmadığını; küresel ticaret ve taşımacılığın geleceği için kilit bir yapı taşı olduğunu gösteriyor.